Maddelerin nasıl bu kadar güçlü olup insanları birkaç kullanımdan sonra kendine mahkûm etmesinin nedeni, bu alanın uzmanları arasında tam bir görüş birliği olmasa da iki önemli etken rol oynayabilmektedir. Birincisi, hepsinin değilse bile en azından çoğu bağımlılık yapan maddenin beyinde içsel zevk üreten ve bazen de anında güçlü ödüllendirme sağlayan bölgeleri etkinleştirmesidir. İkinci etken ise kişinin biyolojik yapısı ile genetik kalıtım ve çevresel etkilerin başka bir deyişle öğrenme etkenlerinin zihni değiştiren maddelere kullanım boyunca gittikçe daha fazla gereksinim duyulmasına neden olmasıdır. Alkol bağımlılığı gelişimi, yapısal yatkınlık ve çevreden gelen teşvikin yanı sıra, belirli psikoaktif maddelerin kendilerine özgü biyokimyasal özelliklerini içeren karmaşık bir süreçtir.

Alkol tüketimi sorunları yaşamada genetik faktörlerin olasılığı konusunda çok sayıda araştırma yapılmıştır. Günümüzde birçok uzman alkol gibi uyuşturucu maddelerin bağımlılık yaratıcı gücüne hassasiyette, kalıtımın büyük olasılıkla önemli bir rol oynadığı konusunda hemfikirlerdir. Çeşitli araştırmalar, maddeye bağlı bozuklukların gelişiminde genetik etkenlerin önemine dikkat çekmektedir. Kırk yılın üzerinde bir süre boyunca izlenen 6251 alkolik ve 4083 alkolik olmayan kişinin aileleri üzerine yürütülen 39 çalışmanın gözden geçirilmesi sonucunda, alkoliklerin üçte birinin anne ya da babasından en az birinin alkol sorunu olduğu görülmüştür. Benzer şekilde, Cloninger ve meslektaşları (1986) alkoliklerin çocukları üzerinde yürüttükleri bir çalışma sonucunda alkolizmin kalıtsallığı konusunda verilere ulaştıklarını bildirmişlerdir. Bu çalışmada da erkeklerde alkolik bir anne ya da babaya sahip olmanın alkolizm oranını %12,4’ten %29,5’e hem anne hem babanın alkolik olmasının da bu oranı %41,2’ye çıkardığı görülmüştür. Alkolik anne ya da babası olmayan kadınlarda oran %5,0’dır; anne babadan birinin alkolik olması durumunda %9,5’e çıkan oran hem anne hem de baba alkolik olduğunda %25,0 olmaktadır.

Araştırmalar bazı insanlarda örneğin alkoliklerin erkek çocuklarında, alkol sorunları görülme riskinin yüksek olduğunu çünkü içki içme güdüsünün ya da uyuşturucuya duyarlılığın doğuştan geldiğini göstermektedir. Alkoliklerin, alkolik olmayan aileler tarafından evlat edinilen çocukları üzerinde yürütülen çalışmalarda da yararlı bilgilere ulaşılmıştır. Bu çalışmalarda yaşamın erken döneminde evlat edinilen böylece biyolojik anne babalarının yarattığı çevresel etkilerden uzak kalan çocuklar incelenmiştir. Örneğin; Goodwin ve meslektaşları (1973), alkolik olmayan koruyucu anne babalar tarafından evlat edinilen ancak biyolojik anne babaları alkolik olan çocukların yirmili yaşların sonlarında alkol sorunlar yaşama olasılığı, evlat edinilen ve gerçek anne babaları alkolik olmayan çocuklardan oluşan kontrol grubuna oranla yaklaşık iki kat daha yüksektir. Genetik yatkınlık konusu hala üzerinde tartışılan bir konu olmakla beraber bazı uzmanlar madde kullanım bozukluklarında genetiğin birinci rolü oynadığına inanmamaktadırlar. Diğer bir deyişle, alkolle bağlantılı bozukluklar söz konusu olduğunda genetik aktarım, bütünüyle genetik olan bozukluklarda görülen kalıtımsal örüntüyü sergilememektedir.

Alkolizmin etiyolojisinde genetik etkenlerin rol oynadığını gösteren çok sayıda veri olsa da bu rolün tam olarak ne olduğu bilinmemektedir. Alkol ve diğer uyuşturucuların elde edilmesinde ve kullanma motivasyonunda toplumsal koşulların güçlü bir etken olduğu hala düşünülmektedir.

KAYNAKÇA

Cloninger, C. R., Reich, T., Sigvardsson, S., Von Knorring, A. L., & Bohman, M. The effects of changes in alcohol use between generations on the inheritance of alcohol abuse. In Rose, R. ed. Alcoholism: A Medical Disorder. Proceedings of the 76th Annual Meeting of the American Psychopathological Association, New York City, March 1986. New York: Reven Press, in press.

Conrod, P. J., Pihl, R. O. & Vassileva, J. (1998). Differential sensitivity to alcohol reinforcement in groups of men at risk for distinct alcoholism subtypes. Alcoholism: Clin. Exper. Res., 22(3), 585-597.

Goodwin, D. W., Schulsinger, F., Hermansen, L., Guze, S. B., & Winokur, G. (1973). Alcohol problems inadoptees raised apart from alcoholic biological parents. Arch. Gen. Psychiat., 28(2), 238-243.

Plomin, R., DeFries, J. C. (2003). Behavioral genetics in the postgenomic era. Washington, DC: Anerican Psychological Association.