Duygu durumu bozukluklarında iki temel duygu durumu genellikle yoğun ve gerçekdışı heyecan ve öfori duygularının görüldüğü mani ve olağandışı üzüntü ve keder duygularının görüldüğü depresyondur. Duygu durumu bozuklukları yaşayan bazı insanlar, depresif duygu durumlarını yalnızca dönemsel ya da epizotlar halinde yaşamaktadır. Bununla birlikte, bazıları da bazı dönemlerde manik epizotlar, bazıları da depresif epizotlar yaşamaktadır. Her iki epizot türü arasında normal duygu durumları görülebilmektedir. Manik ve depresif duygu durumları genellikle bir duygu durumu sürekliliğinin iki zıt ucu olarak kabul edilmekte ve bu iki durumun ortasında normal duygu durumu bulunmaktadır. Bu kavram bir dereceye kadar doğru olmakla birlikte, bazen insan aynı zaman diliminde hem mani hem de depresyon belirtileri sergileyebilmektedir. Bu karışık epizot vakalarında insan üzüntü, öfori ve sinirlilik gibi hızla değişen duygu durumlarının hepsini, hastalığın aynı dönemi içerisinde yaşamaktadır.

TÜRLERİ

Tek kutuplu depresif bozukluklarında yalnızca depresif duygu durumları yaşanmaktadır. Çift kutuplu epizotta ise hem manik hem de depresif epizotlar yaşanmaktadır. Tek ve çift kutuplu duygu durumu bozuklukları birbirinden bütünüyle ayrı ve farklı olmasa da, belirtilerde, nedensel etkenlerde ve optimal tedavi biçimlerinde önemli farklılıklar söz konusu olmaktadır. Duygu durumu bozuklukları arasında ayrım göstermek geleneksel olarak iki unsura dayanmaktadır.

1-      Şiddet: Yaşanan işlev bozukluklarının sayısı ve bu alanlarda belirtilmiş bozulmanın görece düzeyi

2-      Süre: Bozukluğun akut mu, kronik mi yoksa aralıklı mı olduğu

Tek ve çift kutuplu bozukluk tanısı koyabilmek için öncelikle halihazırda sergilenen duygu durumu epizodunun türünü belirlemek gerekmektedir. En yaygın olarak sergilenen duygu durumu epizodu majör depresif bozukluktur. Diğer önemli duygu durumu epizodu genellikle arada sırada görülen, özellikle de manik kişinin istekleri ve şemaları doğrultusunda davranılmadığında ortaya çıkan sinirlilik, hatta öfke patlamaları ile bölünen, belirgin şekilde artmış keyif, öfori ya da taşkın duygu durumu olan manik epizottur. Daha hafif biçimlerde benzer belirti türleri en az 4 gün boyunca anormal derecede artmış, coşkulu ya da sinirli bir duygu durumunun söz konusu olduğu hipomanik epizottur. Manik ve hipomanik epizotlar için aynı belirtiler listelense de hipomanide sosyal ve mesleki işleyişte çok daha az bozulma görülmekte ve hastaneye yatırılmaya gerek görülmemektedir.

YAYGINLIĞI

Majör duygu durum bozuklukları sıklıkla görülmektedir. Şizofreniden en az 15 ila 20 kat daha sık ve bütün kaygı bozukluklarının toplamına neredeyse eşit orandadır. İki tür ciddi duygu durumu bozukluğundan biri olan, tek kutuplu depresyon olarak da anılan ve yalnızca majör depresif epizotların görüldüğü tek kutuplu majör depresif bozukluk çok daha yaygındır ve son dönemlerde belirgin bir şekilde daha fazla görülmeye başlamaktadır. Yapılan araştırmalarda tek kutuplu majör depresyonun yaşam boyu yaygınlık oranının yaklaşık %17 olduğu görülmektedir. Ayrıca, çoğu kaygı bozukluğundaki cinsiyete bağlı farklılıklara benzer şekilde, tek kutuplu depresyon oranları kadınlar arasında, erkeklere oranla her zaman daha yüksek olmaktadır. Diğer majör duygu durumu bozukluğu olan ve hem manik hem de depresif epizotların ortaya çıktığı çift kutuplu bozukluk çok daha ender görülmektedir. Bu bozukluğun klasik biçiminin farklı yaş gruplarında görülme riski yaklaşık %1’dir ve cinsiyetler arasında kayda değer bir yaygınlık farklı görülmemektedir.

KAYNAKÇA

Kaelber, C. T., & Moul, D. E. (1995). Epidemiology of depression. (M. E. Farmer, Ed.). In E. E. Beckham & W. R. Leber (Eds.), Handbook of depression (p. 3–35). Guilford Press

Uzman Klinik Psikolog Hatice Büşra KARA

busra.kara@icloud.com